En Etkili Öğretim Yöntemi

Öğretim yöntemleri ve beraberinde anılan teknikler öğretim faaliyetini gerçekleştirmenin bir aracı olarak karşımıza çıkmaktadır. Siz değerli öğretmenlerimizin sıklıkla hangi yöntem ve teknikleri kullandığınızı düşündüğümüzde farklı tabloların ortaya çıkma ihtimali yüksek.

🗝 Yöntem nedir?

Yöntem kelimesi TDK sözlükte “Bir amaca erişmek için izlenen, tutulan yol, usul, sistem, prosedür, politika” olarak tanımlanmış. Bu bakış açısıyla öğretim yöntemi tanımlandığında “bir dersin hedeflerine ulaşmak için izlenen ya da tutulan yol” olduğu anlaşılıyor. Eğitimciler de dahil olmak üzere neye yöntem, neye teknik, neye taktik ve hatta neye metot ve strateji deneceği bir hayli karışık. Bu ayrımları daha sonraki yazılarımızda vereceğimiz için şimdilik kısaca belirtmiş olalım. En azından yöntemle metodun aynı kelimeler olup dersin büyük bir bölümünde uygulanan yol, tekniğin ise bu yolun daha etkin yürünmesi için takip edilen küçük yollar, taktiğin ise takip edilen yöntem ve teknikte bir tıkanma ya da farklılaşma olduğunda yandan dolaşıp aşmayı ifade ettiğini söyleyebiliriz. 

İyi de hangi yöntem en etkili?

Öncelikle şunu belirtmeliyim ki, yöntemin etkilisi etkisizi yoktur. Bir yöntemin etkililiğini belirleyen, hedefinizin ne olduğudur. Kimi dersler için A yöntemi, kimi dersler içinse B yöntemi daha etkilidir. Tabi yöntemin etkililiği derken, “etkililik” kavramından neyi anladığımızı da ortaya koymak lazım. Eğer amaçladığınız hedefe ulaşmada tercih ettiğiniz yöntem işinizi görüyorsa ve bir şikâyetiniz de yoksa, bunu “etkili yöntem” olarak belirtebilirsiniz. Fakat yine de pedagojik açıdan bir yöntemin etkililiğini ortaya koyarken belirleyici ana unsurları dikkate almanızda fayda var. Bu unsurlar aynı zamanda yöntem ya da teknikleri tercih ederken de dikkate alınır.  

Yöntem seçimini neye göre yapmalıyım?

Her ne kadar birden çok etken unsurdan bahsedilse de gelin ana unsurları sıralayalım:

• Ders konusu
• Öğrencinin hazır bulunuşluğu
• Sınıf mevcudu
• Süre
• Öğretim ortamının imkanları
• Maaliyet 
• Öğretmenin öğretim becerisi
• Öğretmenin kişiliği 

Öğretmenlerin ders planları incelendiği zaman, konuya ya da sınıf farklılığına göre yöntem ve teknikleri değiştirmediklerini görüyoruz. Belki buna sebep pek çok öğretmenin planları aktif kullanmaması olabilir. Oysaki iyi bir plan öğretmenin etkililiğini artırır, öngörüsünü geliştirir.

Her ders kesinlikle önceden öğrenilen bilgiler üzerine inşa edilecek şekilde işlenir. Bu nedenle öğrencilerin hazır bulunuşluğunu ifade eden önceki öğrenmelerinin ne olduğu ve ne gibi becerilerle donanmış oldukları; yöntem veya tekniğin tercihinde önemlidir.  Drama kesinlikle eski öğrenmelerin kullanıldığı bir yöntem iken, düz anlatım genelde ilk öğrenmelerde tercih edilir.  Eğer zamanınız fazla değilse, eski yanlış bilgileri ya da dağılmış olan öğrenme ekinliklerini derleyip bir özetle aktarma amacınız varsa evet düz anlatım oldukça iyi bir tercihtir.

Her öğretmenin kişiliğinin bir olmadığını biliyoruz. Ses tonu, tartışmaları yürütme becerisi, boyu, mizacı ve sahne becerileri de farklıdır. Bu nedenle derslerdeki kendi başarınızı artırmak istiyorsanız etkin uygulayabileceğiniz yöntemleri tercih etmelisiniz. Benzer şekilde bir öğretimin gerçekleşmesi için kazanımın ne olduğuna da bakmalısınız. Eğer her öğrencinin kendi doğrularını bulmasını, bunu da diğer arkadaşlarının doğru fikirlerine bakarak elde etmesini istiyorsanız tartışma yöntemi idealdir. Ama unutmayın, bu yöntemde öğrenci elde ettiklerini kolay değiştirmez. Israrla kendi bulgularının doğruluğunu savunur. Bu nedenle her yöntemin ders içeriği ya da konusu dışında aynı zamanda gizil etkileri de vardır.

Yöntemin gizil etkileri nedir?

Dersin açık kazanımları olduğu gibi dolaylı yoldan kazanılan gizil (örtük) kazanımları da vardır.  Eğer siz düz anlatımı tercih ediyorsanız, unutmamalısınız ki, öğrenciler bu durumda sizi, sadece dinleyecekler. Bu sayede bilginin kaynağının sadece siz olduğunu, siz ve sizin gibileri hep dinleme becerisi edineceklerdir. Dramada sahne becerileri, kendini ifade etme, empati, doğaçlama becerileri, tartışmada demokratik anlayış ve eleştirel düşünce, projede analitik anlayış becerileri de kazanılacaktır. Ders sürecinin etkinliğini artırmak ve az zamanda çok şey başarmak istiyorsanız yönteminizin isabetli olmasına dikkat etmelisiniz.

İsabetli yöntem bir yandan ders hedeflerini kazandırırken, bir yandan da düşünme ve öğrenme alışkanlıkları edindirdiğini aklınızdan çıkarmayın.