Çocuklarda Haz Merkezleri

Çocuk psikolojisinin püf noktalarından birisi çocuğun haz merkezlerinin bilinmesi, erken yaşta haz merkezlerinin çalıştırılması ve haz merkezlerine yönelik aktiviteler yaptırılmasıdır. İnsanın haz aldığı birçok konu vardır. Bu konuları genel olarak üç başlık altında ifade edebiliriz. 

• Bedensel hazlar: Ağız ve genital organlar
• Ruhsal hazlar: Kalp ve vicdan
• Zihinsel hazlar: Beyin ve entelektüel beceriler (Sportif, sanatsal, kültürel, sosyal, duygusal beceriler) 

Doğduğunda çocuğun en gelişmiş organı ağzıdır. Ağız bedensel haz merkezlerinden birisidir. Ergenliğe kadar en duyarlı haz merkezinin ağız olduğunu söyleyebiliriz. Ergenlikle beraber haz merkezlerine genital organlar, düşünce ve entelektüel beceriler eklenir. Böylece çocuğun zihinsel haz merkezleri aktive olmaya başlar.

Çocuk özellikle 0-6 yaş döneminde ruhsal ve zihinsel hazlara yönelik aktivitelere alıştırılmalıdır. Çocuğun, ergenlik çağından önce ruhsal ve zihinsel haz merkezleri aktifleştirilmezse, çocuk, ergenlikle beraber bedensel haz merkezinin etkisi altına girer. Bedensel hazlara yoğun ilgi ve arzu duyar.

Çocukta, ruhsal ve zihinsel hazları ergenlikten sonra harekete geçirmek daha zorlaşır. Ergenlikte bedensel hazlarının peşinde koşan çocuğun ebeveyni onu bu hazlardan alıkoymaya çalışır. Bu dönemde çocuğu bedensel hazlardan alıkoymak çok zordur. Bu ancak bedensel hazların yerine başka haz merkezlerini harekete geçirmekle olur. Çocuğun ruhsal ve zihinsel hazlarını ergenlikten önce hareket geçirmek için iki birim çaba gerekirse bu durum ergenlikten sonra on birime çıkar. Bu durumla karşılaşmamak için 0-6 yaş döneminde ruhsal ve zihinsel haz merkezini hareket geçirecek aktiviteler yaptırılmalıdır. Bu konuda ebeveynlere birçok görev düşmektedir. Bu dönemde verilecek eğitimin yerini daha sonra verilecek hiçbir eğitim tutamaz.

0-6 yaş döneminde bedensel haz merkezlerini harekete geçirmek için özel bir çaba gerekmez. Bedensel haz merkezi aynı zamanda bedensel dürtüler olduğu için yaşam içerisinde kendiliğinden harekete geçer. Fakat 0-6 yaş aralığında ve ergenlikten önce, ruhsal ve zihinsel hazlara alıştırılmamış bir çocuk ergenlikte, bedensel hazlara daha fazla yönelir. Keyif ve eğlenceye düşkün olur. Bu çocuklar ergenlikte yemeye, içmeye, eğlenmeye, hoş zaman geçirmeye ve cinselliğe akranlarından daha düşkün olurlar. Bu durumun önüne geçebilmek için ruhsal ve zihinsel haz merkezleri 0-6 yaş döneminde veya ergenlikten önce harekete geçirilmelidir.

Çocuğun Ruhsal Haz Merkezini Harekete Geçirmek İçin Yapılacak Aktiviteler

Bu erdemler akrabaya, komşuya, kimsesize, öksüze, yetime, fakire, yaşlıya, çocuğa, hastaya, yaralı hayvanlara yardımla kazanılabilir. İnsanlara kızgınca bakmaktansa gülümsemek, adres soran birine adresi tarif etmek önemli bir yardımdır. Akrabalara ve ihtiyaç sahiplerine nişan, düğün, hastalık, cenaze gibi rutin ziyaretlerin dışında, farklı günlerde de ailece ve çocuklarla beraber ziyaretler yapmak da yukarıda saydığımız erdemlerin kazanılmasına yardımcı olur. 

Apartmanda yapılacak yardımlar; komşulara yemek götürmek, yaşlıların poşetlerine yardım etmek, yaşlıların alışverişini yapmak, yaşlıların ilaçlarını almak, asansörde selam vermek, “kendi işine yaramayan her eşya bir başkasının işine yarayabilir” düşüncesiyle fazla eşyaları ihtiyaç sahiplerine ulaştırmak çocuğun ruhsal haz merkezlerini harekete geçiren aktivitelerdendir.

Zihinsel Haz Merkezini Harekete Geçirmek İçin Yapılacak Aktiviteler

Okumaya ve kitaba yönelik aktiviteler: Çocuklar çok küçük yaşlardan itibaren kitaplara alıştırılmalıdır. Çocuklarla beraber sahaflara, kitap fuarlarına gidilip gezilebilir. Yazarların ve şairlerin imza günleri takip edilebilir. Çocuğun yazarlarla, şairlerle tanışıp, onlarla sohbet etmesi için ortam oluşturulabilir. Yazarlara yazı yazmaya, çocukken kitap okumaya nasıl başladıkları, hangi yazarlardan etkilendikleri sorularak çocuğun bu konuda bilgilenmesi sağlanabilir. Günümüzde hayatta olan meşhur şairler ve yazarlar ziyaret edilebilir. Çocuklar onlarla tanıştırılıp, ilginç hayat hikâyeleri onların ağzından çocuğa anlattırılabilir. 

Bilime, araştırmaya, icada yönelik aktiviteler: Hayatın bir vazgeçilmezi olan elektrik nasıl ve nelerden üretilir? Kaç çeşit elektrik üretim santrali vardır? Bütün bu soruların cevabı için çocuğa enerji santralini gezdirmek çok iyi olur. Nükleer enerji, atom enerjisi, güneş enerjisi nedir, bu enerjilerden nasıl yararlanılır? Avantajları ve dezavantajları nelerdir? Yurt içindeki veya yurt dışındaki bu enerji santralleri gezdirilebilir. Bor mineralleri, uranyum, cıva, petrol, ham petrol, doğada nasıl bulunur, nasıl işlenir? Bunlar bizzat yerinde gezilebilir.

Çocukla beraber “TÜBİTAK, NASA nedir?” sorusuna cevap aranabilir. TÜBİTAK gezdirilebilir. TÜBİTAK’ta ve NASA’da çalışan kişilerle görüştürülen çocuğun onlarla bilgi alışverişinde bulunması sağlanabilir.

İbni Sina, Farabi, Ali Kuşçu, Biruni, Mimar Sinan, Hezarfen Ahmet Çelebi, Kâtip Çelebi, Evliya Çelebi, Yunus Emre, Mevlana, Fuzûlî, Itri, Dede Efendi, Mehmet Akif Ersoy, Necip Fazıl Kısakürek, Yahya Kemal Beyatlı gibi tarihimizdeki birçok bilim, kültür, sanat, edebiyat adamının hayat hikâyeleri, eğitim süreçleri, deney ve laboratuvar çalışmaları, keşifleri, icatları, insanlığa olan katkıları, eserleri araştırılıp, incelenmelidir.

Doğa keşifleri: İlginç doğa olaylarının cereyan ettiği yerler gezdirilerek, çocukta bu olaylara karşı merak uyandırılmalıdır. Doğadaki mevsime bağlı değişimler ve canlıların bu değişimlere bağlı doğaya uyum sağlama süreçleri incelenebilir. Denizler, deniz hayvanlarının yaşamları, balıkların göçleri, yollarını nasıl buldukları, gelgit olayı, yeraltı mağaraları, özellikleri ve tarihî kalıntılar, bitkiler, meyveler, sebzeler incelenebilir. Ormanlar, bitki örtüsü, ağaçların çeşitleri, yaşam süreleri, hayvanların çeşitleri, farklı iklimlerde, denizlerde, yeraltında, karada, ormanda yaşam şekilleri, göçleri üzerinde kafa yorulabilir. Dünyadaki mevsime bağlı değişimler, iklimler, coğrafi özellikler, yağışlar, yağış şekilleri, kutuplarda, çöllerde, ekvatorda yaşam şekilleri, mümkünse yerinde görülmeli, değilse araştırılıp incelenmelidir.

Sanatsal ve kültürel aktiviteler: Çocuğun resim ve sanat galerileriyle, hatla, tezhiple, ebru sanatlarıyla ve coğrafi folklorlarla ilgili etkinlikleri araştırması desteklenebilir. Farklı alanlardaki önemli sanatçılarla etkileşime geçmesi sağlanabilir.

Tarihî, turistik geziler: Savaş alanları, antik şehirler, batık kentler, eski medeniyetler, harabeler gezdirilmelidir. Uygarlıkların tarihleri, o dönemde yaşamış olan insanların yaşam şekilleri, giyim tarzları, kutuplardaki, ekvatordaki, çöllerdeki yaşam şekilleri ilgi çekici bir şekilde anlatılabilir. Bugünün teknolojisi ile yapılması çok zor ya da mümkün olamayan tarihî eserler; Ayasofya, Selimiye Camii, Mısır Piramitleri gibi eserler incelenebilir.

Deney çalışması: Ebeveynler evde, çocuklarla beraber deney çalışması yapabilir. Bu deneyler hayvanların eğitimi, şartlandırılması, bitki yetiştirme, gelişim sürecini gözleme ve yine fen bilimleri ile ilgili farklı deneyler olabilir

Yukarıda ifade ettiğimiz aktivite ve etkinlikler, çocuğun ruhsal haz merkezlerini harekete geçirebilecek çalışmalardır. 

Uzm. Psk. Dan. M. Kemal Hayta Psk. Dan. Osman Algın (Bu yazı, yazarların “AŞK VE FLÖRT KISKACINDA ERGEN” adlı kitaplarından alınmıştır.)