Çocuklarda Kaba ve Çirkin Sözler

Çocuk yetişkinliğe doğru yolculuk yaparken farklı kişiler, farklı davranışlar ve farklı alışkanlıklarla tanışacaktır. Çocuk olmanın da gereği olarak, her karşılaştığı yeniliği pratiğe geçirmekten de büyük bir haz duyacaktır.

Çocuğun yeni kelimeler öğrenmekten çok mutlu olduğu okul öncesi dönemde, zaman zaman ‘argo’ kelimeler veya ‘çirkin/küfür/kaba’ içerikli kelimeler de kendi kelime dağarcığına dokunuverir. Panik yapmamak gerekir, çünkü çocuk kullandığı argo veya kötü sözlerin içeriğini bilerek değil, yeni yeni duyuyor olmanın heyecanı ile kullanır.

Çocuklar küfür içeren kelimeler kullandığında ceza verilmeli mi?

Çocuk terbiyesi konusunda aileden aldığı yöntemlerle mücadele eden bir anne —belki de yaygın bir gelenek olan— küfreden çocuğunu ağzına biber sürerek, ceza vererek bu anormal davranıştan vazgeçirmeye çalışabilir. Evet, çocuk ceza aldıktan sonra bu davranıştan vazgeçebilir fakat ceza bir başka yanlış davranışı tetikler.

Kaba ve argo kelimeler kullanan çocuğu bu alışkanlıktan uzaklaştırmak için onur kırıcı yaklaşımlarda bulunmak çözüm değildir.

Kızmak, azarlamak, dövmek gibi pedagojik olmayan yöntemler genelde bu kelimelerin kullanımını önlemez, aksine arkadaşları arasında daha yaygın kullanmaya yöneltir. Çocuklar aldıkları cezanın duygusal tesiri ile bir başka yanlış davranışa doğru yönlenirler. Bu nedenle, anormal davranış sergileyen çocuklara karşı, mümkün olduğunca akılcı çözümler bulunmalıdır. Ceza bir çözüm değil, bir başka sorunun başlangıcıdır!

Olumsuz söz kullanan çocuklara nasıl yaklaşmalı?

• Kötü sözleri nereden edindiğini bulun.

“Çocuk, istemeden de olsa öğrendiği kötü sözleri acaba nereden duyuyor?” Bu soru, kötü sözle mücadele etmek için ilk adım olmalıdır. Ebeveyn bir yandan çocuğun net ve düzgün kelimeler kullanmasını teşvik ettiği halde, diğer yandan çocuk birilerinden argo kelimeleri öğrenmeye devam ediyorsa ebeveynin çabası boşa gider. Anne babalar, kötü kelimelerin çıkış yerini bir dedektif gibi takip etmeli ve kaynağının kime dayandığını bulmalıdır. Çocuk öncelikle bu kişiden bir süreliğine uzaklaşmalıdır.

Daha sonra ikinci adıma geçilir,

• İkinci adım hikâyeler ile çocuğa farkındalık kazandırma aşamasıdır. Şöyle ki;

Anlatılacak olan hikâye, çocuğa mesaj verir. Gece yatarken çocuğa okunacak hikâyenin kahramanı kaba sözler söyleyen bir çocuk olarak seçilir. Kahraman çocuk, kötü bir söz söylediğinde, annesi bu sözü kullanmanın doğru olmayacağını anlatır. Böylece çocuk kendi kullandığı kelimenin kötü bir söz olduğunu ‘direkt’ değil, ‘indirekt’ olarak öğrenir. Böylece incinmemiş, kendini savunmaya gerek duymamış, kırılmamış olur. Bu durum çocuğun tepkiselleşmesini önleyeceği gibi, başka zamanlarda da benzer sözlerin söylenmesinin doğru olmadığını öğrenir. Hikâye ile rehberlik edilirken, asla çocukla hikâye kahramanı bütünleştirilip “Sakın sen de bu çocuk gibi yapma!” denmemelidir. Çocuk hikâyede geçen mesajı kendi algısı ile algılamalıdır. Böylece düzeltmeler daha kolay olur.

• Çocuğun kullandığı çirkin sözlere alternatif kelimeler öğretilebilir.

Çocuk, kızgınlık anında, üzüntü anında hangi kelimeyi kullanacağını bilirse argo kelimelere başvurmak zorunda kalmaz. Bu sebeple, çocuk hangi duygu anında hangi argo kelimeyi kullanıyorsa, o duygu anında kullanabileceği alternatif kelimeleri öğrenmelidir.

Örneğin, “salak” kelimesini kullandığı bir duygu durumu varsa, bu kelime yerine, “Sana çok kızdım,” ifadesi öğretilebilir. “Pis anne, kötü baba” diyorsa, alternatif olarak “Şu an çok üzgünüm,” “Sinirlendim,” diye kendini ifade etmesi öğretilirse, çocuk duygusunu ifade ettiği sözleri bırakmakta zorlanmayacaktır.

Ve bu kelimeleri kullanabilmesi için, kelimelerin zaman zaman kullanılarak ona yardımcı olunması gerekir.

Pedagog Adem Güneş (Bu yazı, yazarın “Çocuk Neyi Neden Yapar?” adlı kitabından alınmıştır.)